Hát Then là gì? Nguồn gốc và ý nghĩa của nghệ thuật hát Then

Hát Then là một nghệ thuật dân gian đặc trưng của các dân tộc Choang, Tày và Nùng, chứa đựng ý nghĩa sâu sắc và giá trị văn hóa đặc trưng của cộng đồng dân tộc này. Cùng Bảo Châu Elec tìm hiểu chi tiết về hát then về nguồn gốc và ý nghĩa trong bài viết sau!

Hát Then là gì?

Hát then là một thể loại dân ca tín ngưỡng của cộng đồng người Choang, dân tộc Tày, Nùng. Hát then là hình thức biểu diễn âm nhạc mang trường ca, màu sắc tín ngưỡng thuật lại cuộc hành trình lên thiên giới để cầu xin Ngọc hoàng giải quyết một vấn đề gì đó cho gia chủ.

Từ "then" là đọc chệch từ "thiên" (天, tian) trong tiếng Choang, có nghĩa là trời. Người Choang của Trung Quốc cũng như người Tày và người Nùng ở Việt Nam coi việc hát then là hát để tế Trời (tức Ông Trời hay còn là Ngọc hoàng Thượng đế sau khi bị ảnh hưởng Đạo Giáo).

Hát Then thường được trình diễn trong các nghi lễ tôn giáo, hội hè và các dịp lễ truyền thống. Nó không chỉ là một hình thức giải trí mà còn mang tính tôn giáo, gắn kết cộng đồng và giao tiếp với thần linh và tổ tiên. Hát Then không chỉ mang giá trị văn hóa, mà còn là một phần quan trọng của di sản văn hóa và tâm linh của các dân tộc thiểu số tại Việt Nam.

Nguồn gốc của hát Then

Hát Then được xác định có thể xuất hiện vào cuối thế kỷ thứ 15 và đầu thế kỷ 16, khi triều đình nhà Mạc xảy ra biến cố chạy lên Cao Bằng và xây dựng thành quách. Trong số các quan lại của triều đình nhà Mạc có Đế Phụng và Đế Đáng có niềm đam mê với âm nhạc, ca hát nên đã lập ra các tính tẩu là tiền đề cho hát Then sau này.

Sau khi triều Mạc tan rã, dân chúng tại Cao Bằng và một số tỉnh lân cận đã học theo và lưu truyền đến các thế hệ sau để tạo nên hát Then ngày nay. Loại hình nghệ thuật này được các đồng bào các dân tộc tại đây biểu diễn trong những dịp quan trọng như hội làng, cầu đảo của gia đình, dòng họ, trừ tà,…

Dù cho nguồn gốc chính xác như thế nào, Hát Then đã trở thành một phần quan trọng của văn hóa truyền thống và tín ngưỡng của người dân tộc Tày, Nùng và Choang. Nó là biểu hiện của lòng kính trọng và tương tác giữa con người và thần linh, đồng thời góp phần trong việc duy trì và truyền bá giá trị văn hóa đặc biệt của các dân tộc này.

Đặc điểm của nghệ thuật hát Then

Hình thức biểu diễn

Trong Hát Then, các nghệ sĩ Then (hay còn gọi là "thầy Then") là những người biểu diễn chính. Họ đóng vai trò như một người trung gian giữa thế giới con người và thế giới tâm linh. Hát Then thường đi kèm với các nhạc cụ truyền thống như kèn, trống, đàn gáo và được thể hiện qua giọng hát đặc trưng và giai điệu đa dạng.

Nghi lễ trong hát Then

Các nghi lễ cúng Then và hát Then thường diễn ra trong 2 ngày đêm với các nội dung như: Lễ cúng tổ tiên, hành trình lên mời Ngọc Hoàng... Trong thời gian diễn ra nghi lễ thì phần âm nhạc luôn được biểu diễn với nhiều làn điệu phù hợp với từng phần lễ. 

Lời hát của nghệ thuật hát Then

Lời hát Then nguyên bản là những câu chữ được dân gian chắt lọc, mài dũa; vừa là những câu thơ trữ tình, giàu tính nhạc, vừa là lời khuyên răn, khích lệ; cầu may an lành, may mắn, vừa là những kinh nghiệm về đối nhân xử thế... 

Những ca từ trong các bài Then cũng giống như cầu nối giữa con người với thần linh vậy, giúp người ta có thể xin những mong ước của mình tới thánh thần. Lời hát Then được ví như một liều thuốc thần kỳ có tác dụng chữa bệnh, người đang ốm dâu có thể khỏi bệnh khi nghe.

Nội dung Then cổ hiện nay chỉ được sử dụng trong các buổi tín ngưỡng, hội làng lớn còn đa số các buổi thực hành hát Then nhỏ đều là những làn điệu được cải biên để phù hợp hơn với cuộc sống cũng như văn hóa hiện nay.

Trang phục của người hát Then

Trang phục hát Then gồm trang phục của chàng trai và cô gái trong bộ áo chàm, váy tơ. Hoặc sử dụng chính trang phục truyền thống của dân tộc trong biểu diễn Nhạc cụ trong nghệ thuật hát Then.

Nhạc cụ sử dụng khi hát then

Trong lúc thực hiện lễ hát Then, người biểu diễn sẽ dùng các nhạc cụ như đàn tính, chùm xóc nhạc, quạt, thể âm dương và kiếm. Đặc biệt, đàn tính được coi là nhạc cụ quan trọng nhất và được xem là hồn cốt trong nghệ thuật hát then. Các đồng bào dân tộc Tày, Nùng sử dụng đàn tính thay lời muốn nói, bày tỏ mong muốn với thần linh, ông trời.

Các vùng dân tộc còn duy trì nghệ thuật hát Then hiện nay

Tại Trung Quốc, các vùng hát then phổ biến của dân tộc Choang như Bách Sắc, Hà Trì, Liễu Châu, Quế Lâm,... đều thuộc Khu tự trị dân tộc Choang Quảng Tây. Chất then dân tộc Choang mượt mà nhưng lại vang vọng, khác hẳn so với hát then Việt Nam.

Ở Việt Nam, hát then chủ yếu diễn ra trong cộng đồng dân tộc Tày, Nùng, Choang ở các tỉnh miền núi phía Bắc như Hà Giang, Tuyên Quang, Cao Bằng, Bắc Kạn, Lạng Sơn, Thái Nguyên,...

Ý nghĩa của nghệ thuật hát Then

Ý nghĩa của nghệ thuật hát Then là rất đa dạng và sâu sắc. Dưới đây là một số ý nghĩa chung của nghệ thuật hát Then:

Gắn kết cộng đồng: Hát Then là một hoạt động nghệ thuật truyền thống của cộng đồng người Choang và Nùng. Nó đóng vai trò quan trọng trong việc gắn kết cộng đồng lại với nhau, tạo ra một tinh thần đoàn kết và sự tương thân tương ái trong cộng đồng. Nó là một cách để những người cùng chia sẻ giá trị, lịch sử và truyền thống của dân tộc.
Tôn vinh thần linh và tổ tiên: Hát Then được thực hiện nhằm tôn vinh và giao tiếp với thần linh và tổ tiên. Người biểu diễn và cộng đồng thông qua lời hát và các nghi lễ liên quan thể hiện lòng kính trọng và tôn sùng đối với thế giới tâm linh. Nó tạo ra một không gian linh thiêng và gần gũi với thần linh và tổ tiên.
Truyền tải và bảo tồn truyền thống: Hát Then là một hình thức truyền tải và bảo tồn truyền thống văn hóa và lịch sử của người Choang và Nùng. Nó giúp duy trì và truyền đạt kiến thức, câu chuyện, tình cảm và giá trị của dân tộc qua thời gian. Nghệ thuật hát Then đóng vai trò quan trọng trong việc truyền lại những giá trị và truyền thống cho thế hệ tiếp theo.
Sự truyền bá qua miệng: Hát Then được truyền bá từ thế hệ này sang thế hệ khác qua miệng, không phụ thuộc vào việc ghi chép hay tài liệu văn bản. Điều này tạo ra sự linh hoạt và độc đáo cho nghệ thuật này, đồng thời đảm bảo tính duy trì và sự truyền thông qua miệng lành mạnh trong cộng đồng.

Nghe hát Then bằng dàn nghe nhạc nào hay nhất?

Dàn nghe nhạc 2 kênh Stereo NN43

Dàn nghe nhạc 2 kênh Stereo NN43 là sự kết hợp của các thiết bị với thông số phù hợp, đến từ thương hiệu âm thanh nổi tiếng như B&W, Denon đáp ứng nhu cầu xem phim, nghe nhạc hoàn hảo trọng mọi không gian. 

Cấu hình thiết bị gồm :
- Loa B&W 603 S2 “Anniversary Edition” màu cherry (2 chiếc): 2 loa bass 16.5cm + 1 loa treble 2.5cm + 1 loa mid 1.5cm cho âm thanh chi tiết, đầy đủ dải âm tần. 
- Amply Denon PMA 1700NE (1 chiếc): 2 kênh, công suất 70W/CH (8 Ohms), mạch nguồn sử dụng MOSFET chịu dòng cao, Advanced AL32 Processing Plus.

Dàn nghe nhạc 2 kênh Stereo NN82

Dàn nghe nhạc 2 kênh Stereo NN82 phối ghép phù hợp với các thiết bị tương thích về kiểu dáng sang trọng và thông số hợp lý, đáp ứng tối đa trải nghiệm nghe nhạc với chất âm mượt mà chân thực.

Cấu hình thiết bị gồm :
- Loa Klipsch RP-8000F II (2 chiếc): 2 bass 20.3cm + 1 treble 2.5cm, công suất 150W/600W tái tạo âm thanh sống động, thể hiện tốt đa dạng thể loại âm nhạc. 
- Amply Marantz PM8006 (1 chiếc) 2 kênh, công suất 70W/CH (8 Ohms), Bo mạch Current Feedback độc quyền cho âm thanh trung thực. 

Dàn nghe nhạc 2 kênh Stereo NN40

Dàn nghe nhạc 2 kênh Stereo NN40 kết hợp của hai thương hiệu JBL, Yamaha cho quý khách hàng có được những trải nghiệm âm thanh sống động, chân thực và đầy chi tiết trong từng bản nhạc, thước phim yêu thích.

Cấu hình thiết bị gồm :
- Loa JBL Stage A130 (2 chiếc): 1 bass 13.3cm + 1 treble 2.5cm tái tạo âm trầm sâu và chắc, củ treble thiết kế ống dẫn sóng vòm nhôm độc quyền cho âm cao thanh thoát. 
- Amply Yamaha WXA50 (1 chiếc): sử dụng chip DAC 24bit của ESS Sabre có thể giải mã được hầu hết các định dạng âm thanh số độ phân giải cao.

Dàn nghe nhạc 2 kênh Stereo BC-NN05

Dàn nghe nhạc 2 kênh Stereo BC-NN05 được đội ngũ kỹ thuật viên giàu kinh nghiệm của Bảo Châu Elec nghiên cứu kỹ lượng, đáp ứng nhu cầu nghe nhạc giải trí trong không gian phòng 10 - 20m2 với âm thanh cực hay, trung thực.

Cấu hình thiết bị gồm :
- Loa Jamo C95II (2 chiếc): 2 loa mid/ bass 15cm kết hợp cùng 1 loa treble 2.54cm cho ra 2 đường tiếng tách biệt, âm tần thấp cởi mở và tự nhiên. 
- Amply Denon PMA-900HNE (1 chiếc): Công suất lên tới 85W/kênh, truy cập được vào Tidal, Spotify… và phát nhạc không dây từ Bluetooth, Apple AirPlay 2.
- Loa sub Klipsch R-101SW (1 chiếc): 1 loa bass đường kính 25cm màu đồng ánh kim, âm trầm uy lực sinh động. 

Dàn nghe nhạc 2 kênh Stereo NN44

Dàn nghe nhạc 2 kênh Stereo NN44 là bộ dàn nghe nhạc chất lượng giá tốt hiện nay, là sự kết hợp hoàn hảo giữa các thiết bị cao cấp, cho âm thanh nghe nhạc toàn dải cực kỳ chất lượng.

Cấu hình thiết bị gồm :
- Loa B&W 603 S2 Anniversary Edition (2 chiếc): 2 loa bass, 1 loa mid và 1 loa treble cho âm thanh ở 3 dải trầm – trung – cao rõ ràng và tách bạch. 
- Amply Marantz PM8006 (1 chiếc): amply tích hợp 2 kênh với công suất đầu ra ở mức 70W/kênh ở trở kháng 8 Ohms và 100W/kênh ở trở kháng 4 Ohms.
- Đầu Marantz ND8006 (1 chiếc): phát nhạc và xử lý tín hiệu từ các nguồn nhạc kết nối qua ổ USB, nguồn nhạc số trực tuyến, Airpay hoặc Bluetooth.

Một số công trình dàn nghe nhạc Bảo Châu Elec tư vấn, lắp đặt

Mua dàn nghe nhạc ở đâu uy tín chính hãng ?

Để sở hữu dàn nghe nhạc với giá thành tốt nhất thị trường, hãy ghé thăm showroom Bảo Châu Elec. Với kinh nghiệm 20 năm cung cấp các thiết bị âm thanh uy tín, chính hãng trên toàn quốc, Bảo Châu Elec là địa chỉ mua sắm tin cậy, đáng để trải nghiệm hàng đầu Việt Nam.

- Đã có hơn 20 năm kinh nghiệm trên thị trường âm thanh với đội ngủ chuyên gia, kỹ thuật viên dày dạn kinh nghiệm.

- Khách hàng được mua hàng với mức Giá rẻ nhất Việt Nam.

- Cam kết hàng chính hãng mới 100% model mới, đời mới.

- Đầy Đủ CO-CQ, nói không hàng giả hàng nhái , kém chất lượng.

- Lắp đặt tận nơi trên toàn quốc với đội ngũ kỹ thuật chuyên môn cao.

- Miễn phí giao hàng bán kính 30km.

- Dịch vụ bảo hành, bảo trì sản phẩm nhanh số 1 Việt Nam - Trả góp với lãi suất 0%.